Naglasna svojstva samostalnih riči

95

Prozodijska (suprasegmentna) obilježja naglasak, intonacija i kvantitet su na razini riči fonološki relevantna. No jednovrimeno s njevom reali­zaci­jom u izreki ostvaruju se i melodijska svojstva rečenične intonacije. Zato nij moguće izolirati u potpunosti intonaciju riči od intonacije rečenice.

96

U eksperimentalnofonetski istraživanji, ka se bavu pitanjem rječničke intonacije, se zbog toga pokušava stvoriti takove uvjete, pod kimi faktor rečenične melodije ostaje po mogućnosti konstantan, npr. da se postavu riči, ke se istražuju, u iste okvirne rečenice.

Istraživanja gradišćanskohrvatskoga materijala su pokazala, da se pri izgovaranju naglašenih samoglasnikov pod „silaznim“ naglaskom ulaže znatno veća energija, nego kod onih pod „uzlaznim“ naglaskom. Fizi­kal­no-akustične registracije kažu, da je trajanje samoglasnikov pod silaz­nim naglaskom veće nego pod uzlaznim, i da je relativna višina tona (os­nov­na frekvencija) „silaznoga“ naglaska viša nego pod „uzlaznim“ (aku­tom). Kretanje tona more biti kod obadvih tonemov u odvisnosti od reče­nične melodije uzlazno ili silazno. Relevantno obilježje med cirkum­flek­som i akutom je njeva relativna razlika u višini tona skupa s višinom tona sljedećega sloga. U poslidnjem ili jedinom slogu neke riči postoju fonetski samo silazni naglaski; tonemi su neutralizirani.

97

Kratki naglašeni samoglasniki se razlikuju od nenaglašenih većom pro­mi­nentnošću. Fonetski se razlikuju kratki samoglasniki po tom, je li im slijedi nenaglašena dužina ili ne. U primjeru gospòdīn se izgovara na­glašeni samoglasnik velikom energijom i više nego sljedeći samo­glas­nik, u primjeru kot sèlo je ali energija u naglašenom samoglasniku manja; on se izgovara diblje i se more i produžiti, tako da njegova arti­ku­lacija na­staje spodobna onoj akuta.

98

Kvantitet nenaglašenih dugih samoglasnikov je jako izrazit; oni se ne po­kra­ćuju. O distribucijski prilika u prozodijskom sistemu v. § 99-101.


(Podiljenje mjesta naglaska, tonemov i nenaglašene dužine)

sadržaj: ZIGH - jezična komisija    programiranje i design: Kristijan Karall